Achtergrondinformatie
Bronnen
De indicatoren van de armoedebarometer zijn in hoofdzaak gebaseerd op de EU-SILC-enquête (European Union Statistics on Income and Living Conditions). Deze enquête naar inkomens en levensomstandigheden wordt op Europees vlak gecoördineerd door Eurostat. In België is de uitvoering hiervan in handen van Statbel, het Belgisch statistiekbureau.
Verder zijn er ook gegevens die voortvloeien uit de microsimulatie-tool MIMOSIS van de FOD Sociale Zekerheid. Meer bepaald de indicatoren ‘sociale uitkeringen als percentage van de armoederisicogrens’ worden aan de hand hiervan berekend.
Tot slot is er de Enquête naar Arbeidskrachten (EAK) die - net zoals EU-SILC-enquête - wordt gecoördineerd door Eurostat op Europees niveau en uitgevoerd door Statbel in België. De indicator ‘werkzaamheidsgraad’ onder het thema werk en de indicatoren ‘vroegtijdige schoolverlaters’ en ‘NEET’ onder het thema onderwijs zijn gebaseerd op deze enquête.
Methodologie
We lichten hieronder de voornaamste methodologische begrippen en indicatoren toe. Voor meer informatie kan u terecht op de website van Statbel of Eurostat.
Betrouwbaarheid van de gegevens
Alle indicatoren in de armoedebarometer worden berekend op basis van steekproeven. De cijfers dienen daarom met behulp van betrouwbaarheidsintervallen geïnterpreteerd te worden. Een betrouwbaarheidsinterval geeft aan met welke onder- en bovengrens we een bepaalde waarde dienen te interpreteren aangezien de waarde die we in de steekproef bekomen door toeval hoger of lager kan zijn.
Voor de EU-SILC-enquête en EAK-enquête wordt gewerkt met een betrouwbaarheidsinterval van 95 %. Dat betekent dat het betrouwbaarheidsinterval met 95 % zekerheid de werkelijke waarde van een bepaalde indicator omvat. Zo bedraagt het armoederisico in België op basis van de EU-SILC-steekproef van 2021 13,1 % (met een ondergrens 12,3 % en een bovengrens 13,9 %).
Voor de eenvoud geven we de betrouwbaarheidsintervallen niet weer, deze kunnen worden terugvonden op de website van Statbel in de kwaliteitsrapporten.
Armoederisico
Het armoederisico (of monetaire armoede) is het percentage personen met een equivalent beschikbaar inkomen (na sociale transfers) dat onder de armoederisicogrens ligt.
Armoederisicogrens
De armoederisicogrens is gelijk aan 60% van het nationaal mediaan equivalent beschikbaar huishoudinkomen.
De concrete berekening van de armoederisicogrens verloopt als volgt:
De inkomens van huishoudens met een verschillende grootte en samenstelling worden vergelijkbaar gemaakt aan de hand van equivalentieschalen. De equivalentieschaal kent een gewicht toe aan elk huishouden dat afhankelijk is van de grootte en samenstelling van het huishouden. Voor een alleenstaande of de eerste volwassenen in een huishouden wordt een gewicht van 1 toegekend. Elke bijkomende persoon van 14 jaar of ouder in het huishouden krijgt een gewicht van 0,5 en elk kind (onder de 14 jaar) een gewicht van 0,3.
Het equivalent beschikbaar inkomen wordt berekend door het totale beschikbare huishoudinkomen te delen door de equivalentieschaal. Voor een huishouden bestaande uit twee volwassenen en twee kinderen wordt het beschikbare huishoudinkomen dus gedeeld door 2,1 om het equivalent beschikbaar inkomen te bekomen.
Vervolgens worden de personen van laag naar hoog geordend op basis van dit equivalent beschikbaar huishoudinkomen. Het inkomen van deze persoon die zich in het midden van deze rangschikking bevindt, is het mediaan equivalent beschikbaar huishoudinkomen.
De armoederisicogrens is gelijk aan 60% van deze mediaan. In de EU-SILC-enquête van 2021 (inkomens 2020) was dit 1.287 euro en dit is dan ook meteen de armoederisicogrens voor een alleenstaande. Voor andere huishoudtypes wordt de armoederisicogrens opnieuw vermenigvuldigd worden met een equivalentiefactor naargelang het huishoudtype. Voor een huishouden met twee volwassenen en twee kinderen (onder de 14 jaar) is de armoederisicogrens dus 2,1 keer de armoederisicogrens voor een alleenstaande, namelijk 2.703 euro.
Sterk verhoogde armoederisico
We stellen dat een bepaalde bevolkingscategorie een sterk verhoogd armoederisico heeft wanneer het armoederisico minstens anderhalve keer het armoederisico voor de totale bevolking bedraagt. Als het armoederisico voor de totale bevolking bijvoorbeeld gelijk is aan 16 %, wordt elke bevolkingscategorie met een armoederisico van 24 % of meer gedefinieerd als een categorie met een sterk verhoogd armoederisico.
Beschikbaar inkomen
Het beschikbaar inkomen omvat alle inkomsten uit arbeid (lonen werknemers en inkomsten uit zelfstandige arbeid); privé-inkomsten uit investeringen en onroerend goed; transfers tussen huishoudens; alle sociale transfers ontvangen in contanten.
Sociale transfers
Sociale transfers omvatten:
- rustpensioenen (gepensioneerden) en overlevingspensioenen (weduwen en weduwnaars);
- werkloosheidsuitkering;
- familiale toelagen waaronder kinderbijslagen;
- ziekte- en invaliditeitsuitkeringen;
- onderwijs-gerelateerde uitkeringen;
- huurtoelagen;
- sociale bijstand;
- andere uitkeringen.
(Ernstige) materiële en sociale deprivatie
De mate van materiële en sociale deprivatie is een indicator die het onvermogen uitdrukt om sommige items die door de meeste mensen worden beschouwd als wenselijk of zelfs noodzakelijk om een adequaat leven te leiden, te veroorloven. De indicator maakt onderscheid tussen personen die een bepaald goed, een bepaalde dienst of een bepaalde activiteit niet kunnen betalen en degenen die dit goed of deze dienst niet hebben om een andere reden, bijvoorbeeld omdat ze het niet willen of niet nodig hebben.
De financiële (on)mogelijkheid van het huishouden om:
- Rekeningen op tijd te betalen
- Een week vakantie per jaar buitenshuis te nemen
- Minstens om de twee dagen vlees, kip, vis of een vegetarisch alternatief te eten
- Een onverwachte uitgave te doen
- Zich een eigen wagen te veroorloven
- Het huis voldoende te verwarmen
- Beschadigde of versleten meubels te vervangen
De individuele financiële (on)mogelijkheid van personen om:
- Versleten kledij te vervangen door nieuwe kledij
- Twee paar schoenen in goede staat te hebben
- Thuis toegang tot internet te hebben
- Minstens éénmaal per maand met vrienden of familie af te spreken om iets te eten of te drinken
- Regelmatig deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten
- Wekelijks een bedrag uit te geven voor persoonlijke behoeften
'Materiële en sociale deprivatie' wordt gedefinieerd als het gedwongen onvermogen om te betalen voor ten minste 5 van de bovengenoemde items.
'Ernstige materiële en sociale deprivatie' wordt gedefinieerd als het gedwongen onvermogen om te betalen voor ten minste 7 van de bovengenoemde items.
Huishoudens met een zeer lage werkintensiteit
De indicator ‘huishoudens met een zeer lage werkintensiteit’ is het percentage personen in een huishouden waar de leden in beroepsactieve leeftijd minder dan 20% van hun totale potentieel werkten gedurende de voorgaande twaalf maanden.
De werkintensiteit van een huishouden is de verhouding van het totale aantal maanden dat alle leden van het huishouden in de werkende leeftijd hebben gewerkt tijdens het inkomensreferentiejaar en het totale aantal maanden dat dezelfde leden van het huishouden theoretisch in dezelfde periode zouden kunnen gewerkt hebben.
Iemand in de werkende leeftijd is een persoon van 18-64 jaar, met uitsluiting van studenten in de leeftijdsgroep tussen 18 en 24 jaar en van personen die zichzelf als gepensioneerd beschouwen of die een pensioen ontvangen (behalve wie een overlevingspensioen ontvangt), alsook met uitsluiting van personen van 60-64 jaar die inactief zijn en in een huishouden wonen waar het hoofdinkomen uit pensioenen bestaat.
Huishoudens die alleen uit kinderen, studenten van minder dan 25 jaar en/of mensen van 65 jaar of ouder bestaan, zijn volledig uitgesloten van de indicatorberekening.
Risico op armoede of sociale uitsluiting
Risico op armoede of sociale uitsluiting is een samengestelde indicator die aangeeft of een persoon door minstens één van de volgende drie situaties wordt getroffen: monetaire armoede (of armoederisico), ernstige materiële en sociale deprivatie en/of in een huishouden met een zeer lage werkintensiteit leven.
Sociale uitkering als percentage van de armoederisicogrens
Deze indicator is gebaseerd op het netto beschikbaar huishoudinkomen van uitkeringsgerechtigden, inclusief kinderbijslagen en sociale toeslagen.
Voor de berekening van de indicatoren worden bepaalde veronderstellingen gemaakt. We lichten de voornaamste toe:
- Minimum werkloosheidsuitkering: de betrokken persoon is 7 maanden werkloos.
- Gewaarborgd minimum pensioen: de betrokken persoon heeft een volledige werknemersloopbaan gehad.